Dnia 28 października br. w Ambasadzie Niemiec w Warszawie odbyła się 2 edycja z cyklu konferencji "Warsaw Climate Talks", której tematem była „Rola rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego w osiągnięciu neutralności klimatycznej”. Konferencja zorganizowana została przez Ambasadę Republiki Federalnej Niemiec we współpracy z Koalicją Klimatyczną, siecią 27 polskich organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną klimatu. W wydarzeniu wzięło udział ok. 70 osób z różnych dziedzin: polityki, rolnictwa, przemysłu spożywczego, nauki i społeczeństwa obywatelskiego, a także przedstawiciele mediów.
Viktor Elbling Ambasador Republiki Federalnej Niemiec otworzył wydarzenie witając gości i uczestników. W swoim przemówieniu powiedział, że Polska i Niemcy to bliscy partnerzy w Unii Europejskiej. Są to wiodące kraje uprzemysłowione, prowadzące dobre badania w obszarze gospodarki przemysłu rolno-spożywczego. Widzimy, że zmiany klimatyczne następują szczególnie było to widoczne w tym roku kiedy nastąpiły powodzie. Stoimy przed zadaniem ich zapobiegania i jednocześnie chcemy zabezpieczyć konkurencyjność. Sektor rolniczy stoi przed tymi wyzwaniami. Ochrona gleb, wód i bioróżnorodności. To wszystko zdecyduje o naszej przyszłości. W ubiegłym tygodniu opublikowano raport ONZ w którym napisano, że mimo wszystkich starań zmierzamy w kierunku 3,1 stopnia Celsjusza ocieplenia klimatu. Jest to duże zagrożenie dla sektora rolno-spożywczego.
Po przemowie Ambasadora rozpoczęła się dyskusja moderowana przez prof. Zbigniewa Karaczuna (SGGW) z udziałem gości specjalnych. Na początku moderator podkreślił, że bezpieczeństwo żywnościowe jest jednym z filarów bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Zauważył, że musimy pomagać rolnikom w budowaniu suwerenności żywnościowej w Europie. Jednak należy też skupić się na pomocy krajom biedniejszym.
Pierwsze pytanie zostało skierowane do Silvii Bender, Sekretarz Stanu w Federalnym Ministerstwie Żywności i Rolnictwa Republiki Federalnej Niemiec. Czy zdaniem Pani Minister protesty rolników oznaczają koniec Zielonego Ładu? Jak przekonać rolników do działań na rzecz ochrony klimatu?
Pani Silvia Bender powiedziała, że trzeba skupić się na powodach wyjścia ludzi na ulice. Po stronie niemieckiej to były nie do końca dobre decyzje polityczne, jak na przykład obcięcie dopłat bezpośrednich. W innych krajach oprócz Zielonego Ładu był to import żywności z krajów trzecich. Wydaje się, że szczególnie pokazano, że brakuje planowania dla rolnictwa i rolników, dlatego rolnicy mają obawy jak będzie wyglądać ich przyszłość. I dlatego też młodzi rolnicy boją się przejąć gospodarstwa po swoich rodzicach. Jeśli chcemy utrzymać zbiory musimy pochylić się nad bioróżnorodnością i postrzeganie rolników w całym łańcuchu wartości. Rolnicy muszą być włączeni w dyskusje przy tworzeniu polityki rolnej, aby wypracować konsensus, który zapewni stabilną przyszłość rolnictwa. Należy stworzyć strategiczny dialog.
Następne pytanie zostało zadane, Sekretarzowi Stanu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rzeczypospolitej Polskiej, Jackowi Czerniakowi. Zbliża się prezydencja Polski w Unii Europejskiej. Jakie są plany polskiego rządu i czego oczekujecie?
Przygotowujemy się w sposób bardzo solidny i mamy strategię komunikacyjną. Szczegółowo przedstawimy wyzwania i propozycje ich rozwiązań pod koniec tego roku. Kwestia wzmocnienia konkurencyjności jest naszym priorytetem. Bezpieczeństwo żywnościowe to również jeden z najważniejszych priorytetów. Konieczne interwencje związane z innowacjami i zmianami klimatycznymi są równie istotne. Nasza prezydencja jest bardzo ważna. Chcemy dyskutować i rozmawiać z rolnikami. Działania na rzecz środowiska powinny być dobrowolne tak jak ekoschematy. Te kwestie muszą być racjonalne i dlatego powinny być zróżnicowane do specyfiki krajowej, a nawet regionalnej. Należy zracjonalizować Zielony Ład. Rolnicy i konsumenci są świadomi zmian klimatycznych i są gotowi do działania.
Kolejne pytanie ponownie zostało skierowane do Pani Wiceminister. Jak w Niemczech widzicie podejście do rozmowy z rolnikami na temat zmian klimatycznych i związanych z tym wymaganych działań? Jak przekonywać rolników, że rolnictwo będzie brało udział w neutralności klimatycznej?
W Niemczech mamy to szczęście, że rolnictwo jest w stanie utrzymać emisję na poziomie dopuszczonym. Udało nam się zredukować emisję za pomocą biogazu i w kwestiach nawożenia. Rolnictwo nigdy nie będzie sektorem, które nie będzie produkować emisji, ale staramy się redukować tak bardzo, jak to możliwe. Potrzebujemy ram, na których mogą polegać rolnicy. Celem rządu federalnego jest zmiana systemu hodowli zwierząt, aby zredukować emisje w tym sektorze. Chcemy też żeby konsumenci podejmowali decyzje zmniejszania konsumpcji mięsa. Chcemy żeby rolnicy byli świadomi co ich czeka w przyszłości. Chcemy żeby rolnicy byli wynagradzani za swoje świadczenia. Należy zmobilizować środki na rzecz rolnictwa. Wiadome jest, że środki z Unii Europejskiej nie będą zwiększane natomiast środki prywatne mogą wpływać do tego sektora. Stawiamy też na wspieranie produkcji energii elektrycznej przez rolników jako nowego dodatkowego źródła dochodu. Potrzebujemy konkretnych rozwiązań i środków, zwłaszcza w kontekście dołączenia Ukrainy do Unii Europejskiej.
Pytanie do Sekretarza Stanu Jacka Czerniaka. W Polsce nie udaje się osiągnąć poziomu redukcji, który powinien być osiągnięty. Powinniśmy budować odporność rolnictwa i adaptować je do zmian klimatycznych. Jak rząd widzi wsparcie rolnictwa w tym kontekście?
Będzie to jednym z elementów prezydencji, aby przygotować europejskie, w tym polskie rolnictwo do sytuacji kryzysowych, włączając w to temat zmian klimatycznych. Ekoschematy w Polsce cieszą się popularnością wśród polskich rolników. Potrzebne też jest uruchomienie programów dotyczących retencji wody i gospodarowania wodą. Wiemy jak dużym problemem jest susza. Należy też zwrócić uwagę na wzmocnienie pozycji rolnika w łańcuchu dostaw. Wszystkie te działania muszą być z poszanowaniem działalności rolnej.
Po zakończeniu dyskusji nastąpiły krótkie przemówienia gości specjalnych.
Pani Wiceminister Silvia Bender podkreśliła, że federalny rząd wyraża wsparcie wobec Polski w szczególności w trudnych sytuacjach jak susza i powodzie, z którymi w tylu miejscach mieliśmy ostatnio do czynienia. W naszym bilateralnym planie działania chcemy współpracować w obszarach przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Warto pamiętać, że istnieją dodatkowe działania, które można realizować w rolnictwie na rzecz klimatu, takie jak tworzenie próchnicy i agroleśnictwo. Działania te przyczyniają się do zwiększenia odporności gospodarstw.
Pan Wiceminister Jacek Czerniak powiedział, że Polsce również zależy na dobrej współpracy. Cieszy się, że możemy wykorzystać niemieckie doświadczenia w rolnictwie, zwłaszcza w kwestii biogazowni i rozwoju innych odnawialnych źródeł energii. Oprócz tego pogratulował panu Ambasadorowi za podjęcie inicjatywy dialogu w tym temacie. Powiedział, że dialog jest najlepszą formą wypracowania racjonalnych rozwiązań dla wyzwań w rolnictwie.
Po krótkiej przerwie rozpoczął się pierwszy panel zatytułowany "Rola rolnictwa w zapobieganiu zmianom klimatu - w jaki sposób powinniśmy kształtować politykę UE, aby rolnictwo było bardziej przyjazne dla klimatu?", którego moderatorem była Joanna Stolarek, kierowniczka warszawskiego biura Fundacji im. Heinricha Bölla.
Pierwszy wypowiedział się prof. Zbigniew Karaczun. Zwrócił uwagę na fakt, że rolnictwo nigdy nie będzie zupełnie bezemisyjne. Jeżeli chcemy hodować zwierzęta to będzie występowała emisja metanu. Powiedział, że gleba jest drugim co do wielkości magazynem węgla. Jeżeli chcemy, żeby dwutlenku węgla było mniej w atmosferze musimy ten fakt wykorzystać. Istnieje dużo rozwiązań takich jak uprawa roślin bobowatych, uprawa bezorkowa, czy renaturalizacja gleb. Działania te zwiększają odporność systemu przyrodniczego na suszę. Inaczej jest w produkcji zwierzęcej. Najprostszym rozwiązaniem jest redukcja pogłowia, ale będzie ona następowała tylko wtedy, gdy konsumenci zmniejszą spożycie mięsa w diecie. Warto pamiętać, że hodowla zwierząt w Polsce jest połączona z wysokim dobrostanem zwierząt. Powinno się tak kształtować politykę rolną, aby jednocześnie wspierać rolników i przekształcić rolnictwo tak, by mogło bezpośrednio współpracować z przemysłem. Analizy pokazują, że wyżej wspomniane działania techniczne połączone z sekwestracją węgla i odchodzenie od produkcji może spowodować, że Polska będzie uczestniczyć w neutralności klimatycznej w 2050. Podkreślił też, że podstawą bezpieczeństwa żywnościowego powinna być lokalność i sezonowość.
Następny przemówił Wiktor Szmulewicz Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych. Według niego każdy, w tym rolnik, powinien popatrzeć wokół siebie i zobaczyć w jaki sposób, to co robimy wpływa na środowisko. Poruszył problem jakim jest spadek liczby gospodarstw hodowlanych. Rolnicy są gotowi działać na rzecz klimatu, ale nie mają na to środków.
Eberhard Hartelt, Prezes Związku Rolników i Winiarzy Nadrenii-Palatynatu Południowego powiedział, że każda sytuacja powinna być dopasowana do danego regionu. Bilansowanie sektora rolniczego jest najważniejsze. Została zredukowana hodowla zwierząt, szczególnie świń. Trzeba zwrócić uwagę na to jakie priorytety mamy w krajach, a jakie w regionach. Musimy patrzeć na wydajność i efektywność klimatyczną. Powinniśmy wprowadzać do gospodarstw działania, które nie tylko wpływają na poprawę sytuacji klimatycznej, ale także ekonomicznej. Rolnicy nie opowiadają się przeciwko działaniom na rzecz poprawy klimatu i ochrony środowiska.
Ewa Smuk-Stratenwerth, Prezeska Ekologicznego Uniwersytetu Ludowego w Grzybowie odpowiedziała na pytanie czym jest agroekologia i jak może pomóc rolnictwu być bardziej zrównoważonym. Poinformowała, że reprezentuje 3 środowiska: rolnictwo ekologiczne, organizacje pozarządowe (Stowarzyszenie Ziarno) oraz środowisko akademickie (Ekologiczny Uniwersytet Ludowy). Oprócz stricte produkcyjnych zasad wytwarzania żywności w agroekologii istnieją także płaszczyzny społeczne i ekologiczne. 1. Dążenie do zamkniętych cykli. Warto zwrócić uwagę, że agroekologia jest za hodowlą zwierzęcą, ale nie na wielką skalę przemysłową. 2. Troska o glebę. W rękach rolnika jest gleba jest jednym z największych zasobów, który wpływa rozwój cywilizacji. 3. Troska o bioróżnorodność, i w glebie i w krajobrazie przyrodniczym. To co wyróżnia agroekologię wśród innych rodzajów rolnictwa alternatywnego to aspekty społeczne, którymi są: 1. Dialog pomiędzy wszystkimi stakeholderami, rolnikami i naukowcami, a także konsumentami. 2. Dążenie do suwerenności żywnościowej i bezpieczeństwo żywnościowe, które jest bardzo wysokim poziomie w Polsce. 3. Opór wobec systemów ekonomicznych, które stawiają zysk ponad życie. Mamy blisko 600 mln rolników nie patrzmy na nich tylko przez pryzmat pieniędzy. Prelegentka podkreśliła także, że regionalizacja, lokalna produkcja i konsumpcja powinny być kierunkiem przewodnim w kształtowaniu Wspólnej Polityki Rolnej.
Po przerwie kawowej rozpoczął się ostatni panel zatytułowany "Przykłady dobrych praktyk w zakresie rolnictwa przyjaznego środowisku: Jak można włączyć rolników w działania na rzecz ochrony klimatu?", którego moderatorem był dr Andrzej Hałasiewicz, Przewodniczący Rady Fundacji na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa.
Wpierw zabrał głos Mateusz Ciasnocha, Rolnik, Ciasnocha Family Farms & Prezes Zarządu, European Carbon Farmers, którego zdaniem nie ma innej drogi niż godzenie zwiększania zawartości węgla w glebie i produkcji żywności. Zwiększenie węgla w glebie to zwiększanie jej odporności przed zmianami klimatycznymi. Poziom węgla organicznego w glebie w Polsce jest o połowę niższy niż średnia w Unii Europejskiej. Gleba i jej zdrowie powinno być w centrum naszych dyskusji. Nasze doświadczenie jest takie, że nie ma innej drogi.
Następnie Carla Henckel, Dyrektor ds. komunikacji w Niemczech, Arla Foods GmbH Germany poinformowała, że ich organizacja działa w 7 krajach i podstawą ich strategii to właściwe zarządzanie danymi. Dzięki właściwemu zarządzaniu danymi każdy rolnik współpracujący z nimi zna swój ślad węglowy. Analizują wszystkie parametry i szukają rozwiązań jak zmniejszać ślad węglowy w poszczególnych gospodarstwach. Rolnicy otrzymują bonusy za obniżenie emisji. Jako spółdzielnia nie chcą czekać by polityka lub sam handel coś im narzucił, dlatego sami wyszli z taką inicjatywą. Polityka jest wolniejsza niż wiele przedsiębiorstw, które już podążają drogą zmniejszania negatywnego wpływu na środowisko. Należy zastanowić się jak stworzyć gotowość u konsumentów, aby zapłacić więcej za produkty wyprodukowane w sposób zrównoważony.
Dr. Jerzy Plewa, ekspert Team Europe uważa, że cele Zielonego Ładu są właściwe. Polityka rolna nie nadąża za zmianami rzeczywistymi, które postępują na świecie i jest to widoczne zwłaszcza teraz. Mamy bałagan w polityce. Ekoschematy zostały oddelegowane do krajów członkowskich po to, aby były tworzone bliżej rolnika. Niestety nie do końca się to udało. Ekoschematy w Polsce wspierają działania, które rolnicy w większości już realizowali, takie jak mieszanie obornika i słomy z glebą. Najbardziej wartościowe działania dla środowiska są marginalnie realizowane. Prelegent zwrócił uwagę na to, że mamy zbyt mało edukacji konsumenckiej jak i wiedzy rolniczej wśród społeczeństwa. System doradztwa rolniczego nie funkcjonuje tak jak powinien. Są pewne kierunki, które wyłaniają się w tej debacie, które powinny być poruszone w przyszłości. Duża część rolników jest świadoma wyzwań i są gotowi funkcjonować w nowych warunkach oraz uczestniczyć w transformacji, ale tylko na zasadzie dobrowolnej.
Peter Jantsch, Zarządzanie projektami HumusKlimaNetz dla Niemieckiego Związku Rolników (DBV) powiedział, że dusza rolnika zawiera więcej niż tylko finanse. Zdrowa gleba to podstawa, która pozwala myśleć o przyszłości pokoleń. Rolnicy chcą usprawnić swoje podstawy pracy i wnieść swój wkład. Podkreślił, że redukcja próchnicy w glebie postępuje, dlatego należy zwiększyć działania na rzecz gleby. Poinformował też, że jest dużym zwolennikiem ekologicznej uprawy.
Na koniec moderator podsumował całe wydarzenie wymieniając najważniejsze tematy poruszone w dyskusjach. Potrzebny jest nieustanny dialog i współpraca z rolnikami, komunikacyjna jak i w praktyce. Należy wesprzeć szkoły rolnicze i zwiększać świadomość konsumentów. Konieczna jest dłuższa perspektywa pozwalająca na utworzenie strategii. Wagę poruszonych tematów potwierdziła aktywność publiczności podczas paneli oraz żywe rozmowy w kuluarach.
English version
On October 28, the 2nd edition of the “Warsaw Climate Talks” conference series was held at the German Embassy in Warsaw, with the theme “The role of agriculture and agro-food industry in achieving climate neutrality”. The conference was organized by the Embassy of the Federal Republic of Germany in cooperation with the Climate Coalition. The event was attended by about 70 people from various fields: politics, agriculture, food industry, science and civil society, as well as media representatives.
Viktor Elbling Ambassador of the Federal Republic of Germany opened the event by welcoming guests and participants. In his speech, he said that Poland and Germany are close partners in the European Union. They are leading industrialized countries with good research in the area of agro-industry economy. We can see that climate change is happening especially it was evident this year when the floods occurred. We face the task of preventing them and at the same time we want to secure competitiveness. The agricultural sector faces these challenges. Protecting soils, water and biodiversity. All of these will determine our future. Last week, a UN report was published saying that despite all efforts, we are heading for 3.1 degrees Celsius of climate warming. This is a major threat to the agri-food sector.
Main conclusions:
There is a need for continuous dialogue and cooperation with farmers, communicative as well as in practice. Agricultural schools should be supported and consumer awareness should be raised. A longer perspective is needed to allow for the creation of a strategy. The importance of the topics discussed was confirmed by the activity of the audience during the panels and the lively conversations behind the scenes.