W ramach serii artykułów o zrównoważonym rolnictwie prezentujemy artykuł autorstwa Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności dotyczącego powietrza i emisji gazów cieplarnianych.
Gazami cieplarnianymi (szklarniowymi) nazywamy te składniki atmosfery ziemskiej, które dzięki swoim własnościom fizykochemicznym mają zdolność zatrzymywania energii słonecznej w obrębie atmosfery ziemskiej. Należą do nich przede wszystkim: para wodna, metan, podtlenek azotu, dwutlenek węgla, ozon, freony i wiele innych.
Dominujący udział w efekcie cieplarnianym ma para wodna (H2O). Jej zawartość w atmosferze ziemskiej jest zmienna w czasie i różna nad poszczególnymi obszarami naszej planety (waha się w granicach 40% do 95%), co wynika z cyklu krążenia wody w środowisku na skutek procesów: parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji – na to nasza cywilizacja nie ma znaczącego wpływu.
Dwutlenek węgla (CO2) jest drugim, istotnym dla efektu cieplarnianego składnikiem atmosfery ziemskiej, chociaż jego udział w tym zjawisku jest o rząd wielkości mniejszy od udziału pary wodnej, ale działalność ludzka ma znacznie większy wpływ na jego obecność w atmosferze. Od początku ery przemysłowej zawartość dwutlenku węgla w powietrzu systematycznie wzrasta i przewiduje się, że w 2100 roku będzie go w powietrzu dwa razy więcej niż dziś. Szacuje się także, że jego wpływ wynosi nawet 50% efektu cieplarnianego Ziemi (poza parą wodną).
Trwają kolejne etapy wprowadzania do praktyki postanowień unijnej Dyrektywy dotyczącej redukcji emisji niektórych zanieczyszczeń atmosferycznych, za które jest odpowiedzialna działalność człowieka. W produkcji rolniczej obejmuje ona przede wszystkim amoniak, a ponadto tlenki azotu (NOx), dwutlenek siarki (SO2), metan (CH4) oraz niemetanowe lotne związki siarki (NMLZO), a także bardzo drobny pył (PM 2.5).
Produkcja rolnicza w skali świata jest źródłem około 9% gazów cieplarnianych (GHG), w tym około: 50% metanu, 60% nadtlenku azotu i 2% dwutlenku węgla, co odpowiada w przeliczeniu około 475 milionom ton dwutlenku węgla (CO2eq.).
Według Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE), rolnictwo w Polsce odpowiada za 8% emisji gazów cieplarnianych. Głównymi źródłami emisji są gleby rolne (45%), z których ulatnia się głównie podtlenek azotu po zastosowaniu nawozów. Na drugim miejscu za emisję gazów cieplarnianych z rolnictwa odpowiada produkcja bydła – głównie fermentacja jelitowa (39%), skąd pochodzi emisja metanu. Kolejnym trzecim źródłem emisji z rolnictwa jest gospodarka odchodami zwierzęcymi (13%), głównie w wyniku nieprawidłowego składowania obornika, czy gnojowicy w otwartych zbiornikach.
Należy zawsze pamiętać, że podtlenek azotu, którego emisje są pochodną niewłaściwego stosowania nawozów mineralnych, posiada 298 razy większą siłę ocieplania atmosfery od dwutlenku węgla, a jego trwałość w atmosferze wynosi ok. 120 lat. Dlatego bardzo duże znaczenie dla polityki klimatycznej ma racjonalizacja zużycia nawozów, prawidłowe żywienie przeżuwaczy oraz prawidłowe przechowywanie obornika i gnojowicy.
Według Inicjatywy 4/1000 zaproponowanej przez Francuskie Ministerstwo Rolnictwa na Szczycie Klimatycznym w Paryżu w 2015 roku, gleby rolne obecnie magazynują 1500 mld ton dwutlenku węgla w formie węgla organicznego, a zwiększanie jego ilości w glebie o 0,4% rocznie może być bardzo istotnym działaniem mającym na celu usunięcie części tzw. długu węglowego z atmosfery, czyli nadwyżki gazów cieplarnianych znajdujących się w atmosferze, które zostały wyemitowane od czasu Rewolucji Przemysłowej.
Odpowiednie zarządzanie ziemią rolną ma w sobie potencjał wychwycenia i zmagazynowania w glebie sporej części węgla z atmosfery, bo w interesie każdego rolnika jest zwiększenie w glebie jego pól zawartości próchnicy, gdyż właśnie ona decyduje o żyzności gleby. Według raportu Europejskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Konserwującego (ECAF), przejście na uprawę uproszczoną może zatrzymać w glebach Europy nawet do 200 mln ton dwutlenku węgla rocznie.
Autor: Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności
Zdjęcia: Darek Golik
Więcej informacji na stronie: ROLNICTWO ZRÓWNOWAŻONE