Zielona transformacja na obszarach wiejskich
Rolnictwo podobnie jak szereg innych branż w tym szczególnie przemysł zobligowane jest do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz wdrożenia praktyk i technologii umożliwiających zmniejszenie zużycia energii, surowców oraz środków do produkcji. Potrzeby te z jednej strony wynikają z konieczności podyktowanych unijnymi regulacjami prawnymi zapisanymi m.in. w strategii Europejskiego Zielonego Ładu zaś z drugiej strony są wymuszone warunkami rynkowymi (wysokie ceny energii, surowców, środków do produkcji).
W związku z powyższym rolnictwo musi przejść tzw. „zieloną” transformację zarówno w aspekcie produkcyjnym, technologicznym, biznesowym oraz mentalnościowym. Zielona transformacja dotyczy nie tylko gospodarstw rolnych ale również obszarów wiejskich.
Zielona transformacja na obszarach wiejskich jest możliwa jedynie przy współpracy i wspólnych działaniach władz samorządowych, organizacji rolniczych, świata nauki, biznesu no i oczywiście samych rolników.
Tematyce zielonej transformacji obszarów wiejskich jak i samego rolnictwa poświęcona była konferencja, która odbyła się 25 października 2023 r. w Sandomierzu z inicjatywy Stowarzyszenia Agroekoton. O tematyce i zagadnieniach jakie poruszono podczas wspomnianej konferencji piszemy poniżej.
Owocna współpraca przy wdrażaniu najlepszych praktyk w zielonej transformacji
Stowarzyszenie Agroekoton jest organizacją, której celem jest łączenie potencjałów, koordynacja działań różnych środowisk i współpraca na rzecz środowiska zarówno środowiska naturalnego jak i środowiska producentów i konsumentów żywności. Agroekoton wspiera wszelakie działania na rzecz zrównoważonego rozwoju rolnictwa, innowacji w rolnictwie oraz uczestniczy w transferze wiedzy. Partnerami w działaniach Agroekotonu są rolnicy, administracje publiczna, ośrodki naukowe, firmy sektora rolnego oraz media. Stowarzyszenie Agroekoton jest partnerem wielu projektów realizowanych w ramach startupów. Projekty te dotyczą różnych aspektów zrównoważonej produkcji rolniczej.
Rola zrównoważonego nawożenia w budowaniu odporności roślin
Jednym z kierunków zielonej transformacji w rolnictwie jest racjonalne nawożenie roślin. Zgodnie ze strategią Europejskiego Zielonego Ładu rolnictwo jest zobligowano do redukcji o 20% zużycia nawozów mineralnych. W strategii EZŁ uwzględniono promowanie działań na rzecz poprawy stanu gleby. Wynika to z tego że blisko stan 60 - 70% gleb w Unii Europejskiej jest w złym stanie.
Wyjściem z tego stanu są odpowiednie praktyki rolnicze w tym racjonalne nawożenie mineralne dopasowane do potrzeb roślin. Nawożenie to obejmuje również dostarczanie do gleby w odpowiednich proporcjach mikroskładników. Konieczna jest biostymulacja roślin w czym mogą pomóc rozwiązania biotechnologiczne.
Istotną rolę pełni nawożenie zróżnicowane połączone z działaniami na rzecz utrzymania żyzności gleb.
O roli zrównoważonego nawożenia w budowaniu odporności roślin na konferencji w Sandomierzu opowiedziała dr hab. Marzena Brodowska, prof. Uczelni z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Jak podkreśliła Pani Profesor zrównoważone nawożenie obejmuje stosowanie nawozów w dawkach podzielonych dostosowanych do rytmu pobierania roślin jak również precyzyjne ustalanie dawek nawozowych dostosowanych do potrzeb roślin.
Zrównoważona ochrona roślin
Niewątpliwie największym wyzwaniem dla rolników, którzy muszą dostosować produkcję w swoich gospodarstwach do standardów jakie narzuca Europejski Zielony Ład jest znaczne ograniczenie zużycia pestycydów. Poza tym rolnicy borykają się z problemem jakim jest wycofywanie przez władze UE kolejnych substancji aktywnych. To się wiąże z kolejnym problemem jakim jest to że wraz ze zmianami klimatycznymi rośnie liczba agrofagów jakie grożą uprawom. Poprzez wycofanie wielu substancji aktywnych rolnicy są pozbawieni wielu możliwości walki z zagrożeniami upraw w postaci chorób i szkodników.
Cóż więc rolnikom pozostaje? Jedną z alternatyw są preparaty biologiczne. Są to produkty o określonym składzie, który zawiera wyselekcjonowane szczepy bakterii lub grzybów, będące naturalnymi wrogami chorób i szkodników upraw. Stosowanie preparatów biologicznych ma na celu zmniejszenie zużycia środków chemicznych z jednoczesnym ograniczeniem negatywnych ubocznych efektów ich stosowania w rolnictwie. Połączenie metod fizycznych (np. mechaniczne zwalczanie chwastów), chemicznych i biologicznych w zwalczaniu organizmów szkodliwych jest jednym z działań na rzecz zrównoważonej produkcji.
O zrównoważonej ochronie roślin podczas spotkania w Sandomierzu opowiedział Arkadiusz Sławiński z firmy UPL Polska. Firma ta ma w swej ofercie preparaty biologiczne dedykowane dla sadownictwa. Jedną z propozycji firmy UPL jest strategia Pronutiva ochrony ukierunkowana na poprawę jakości i obniżenia pozostałości z wykorzystaniem konwencjonalnych środków chemicznych, biostymulatorów i preparatów biologicznych. Jak podkreślił prelegent w gospodarstwach, w których wdrożono technologię Pronutiva uzyskano większy odsetek owoców w rozmiarze pożądanym. Ponadto większa część plonu osiągnęła wybarwienie powyżej 50%, więcej było również owoców w klasie bez jakichkolwiek ordzawień.
Pan Arkadiusz zwrócił również uwagę na uprzedzenia rolników co do stosowania preparatów biologicznych. Niestosowanie tych preparatów rolnicy tłumaczą m.in. brakiem wiedzy o nich i przekonaniem że są one mało skuteczne i że wola oni klasyczne już sprawdzone środki chemiczne. Jednakże jak wynika z dostępnych badań o których wspomniał prelegent skuteczność preparatów biologicznych jest stosunkowo wysoka.
Lokalne systemy energetyczne
Zielona transformacja obszarów wiejskich obejmuje również lokalne systemy energetyczne opierające się na źródłach odnawialnych. Lokalne systemy energetyczne na obszarach wiejskich tworzą: fotowoltaika, biogazownie, wiatraki pionowe, małe elektrownie wodne,
systemy magazynów energii oraz systemy zarządzania energią.
O systemach tych opowiedział Bogdan Kępka z Centrum Oceny Technologii Sieci Badawczej Łukasiewicz ORGMASZ. Prelegent przedstawił ideę projektu Regionalnych centrów biomasy, który ma na celu stworzenie systemu upraw, przetwórstwa i sprzedaży lokalnym odbiorcom (mieszkańcom, mikro przedsiębiorcom) pelletu z biomasy roślinnej (słomy, zrębek, roślin energetycznych, odpadów konopnych etc).
Ciekawą propozycją energetyczną dla obszarów wiejskich są biogazownie rolnicze i komunalne. Sieć Badawcza Łukasiewicz ORGMASZ w tym celu oferuje gotowe, kompleksowe instalacje wraz z modelem biznesowym (audyt wstępny, dostarczenie, montaż, pozwolenia, uruchomienie, zasady współpracy z dostawcami wsadów).
Spółdzielnie energetyczne jako nowy podmiot dla rolników i społeczności lokalnych z obszarów wiejskich
Jednym z działań, które sprzyjają zielonej transformacji na obszarach wiejskich jest wytwarzanie energii elektrycznej, biogazu, biometanu i ciepła ze źródeł odnawialnych w ramach spółdzielni energetycznych. Spółdzielnia energetyczna jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
O spółdzielniach energetycznych i korzyściach jakie one oferują podczas konferencji w Sandomierzu opowiedział dr inż. Grzegorz Maśloch - członek Rady Programowej Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego. Podczas wystąpienia prelegent podkreślił ze spółdzielnie energetyczne umożliwiają znaczące obniżenie kosztów zakupu energii dla jej członków oraz wyższe przychody dla jej wytwórców oraz wzrost bezpośredniego wykorzystania zielonej energii na terenach na jakich funkcjonują.
Rolnictwo 4.0 – czwarta rewolucja technologiczna w rolnictwie
Zielona transformacja na obszarach wiejskich nie może mieć miejsca bez wsparcia technologicznego. W tym pomocne są rozwiązania jakie oferuje czwarta rewolucja technologiczna w rolnictwie (Rolnictwo 4.0). Automatyzacja, cyfryzacja oraz robotyzacja zmieniają obraz rolnictwa jak również umożliwiają racjonalne wykorzystanie zasobów w produkcji rolnej. O innowacjach jakie pojawiły się w rolnictwie czwartej ery technologicznej podczas spotkania w Sandomierzu opowiedział ekspert w projekcie Energia dla Wsi dr inż. Jacek Skudlarski ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
